Ko‘p holatlarda tadbirkorlar o‘zining haqiqiy xarajatlarini soliqdan yashirishni odat qilib olishadi. Ayniqsa, avtomobilni yashirin holda ijaraga olib, undan foydalanish va yoqilg‘i xarajatlarini noqonuniy tartibda qoplash bu kabi holatlarga misol bo‘la oladi. Ushbu maqolada avtomobil ijarasini rasmiylashtirishning qanday moliyaviy foyda keltirishini tushuntirib beramiz.

Amaliy Misol:
Aytaylik, avtomobil egasiga to‘lanadigan sof ijara haqqi oyiga 5 000 000 so‘m deb kelishildi. Yoqilg‘i xarajatlari esa 1 000 000 so‘mni tashkil etadi. Agar bu operatsiya yashirin amalga oshirilsa, tadbirkor umumiy hisobda 6 000 000 so‘m naqd xarajat qiladi.

Rasmiy Yondashuvning Afzalliklari:
Agar avtomobil ijarasi rasmiy hujjatlar asosida amalga oshirilsa, quyidagi imtiyozlarga ega bo‘lasiz:
1. Daromad Solig‘i Hisoblash:
- Ijara egasiga to‘lanadigan 5 000 000 so‘m sof miqdorda saqlanib qoladi.
- Davlatga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i sifatida 681 818 so‘m to‘lanadi.
2. Yoqilg‘i Xarajatlari:
- 1 000 000 so‘mlik yoqilg‘i xarajati rasmiy hujjatlar asosida qoplanganda, 892 857 so‘m miqdoridagi mablag‘ xarajatga yoziladi.
- Qolgan 107 143 so‘m esa hisobga olinadigan qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) sifatida qaytariladi.
3. Foyda Solig‘i Bo‘yicha Chegirmalar:
- Ijara haqining 5 000 000 so‘m, yoqilg‘i xarajatining 892 857 so‘m va daromad solig‘ining 681 818 so‘m qo‘shilishi natijasida 6 574 675 so‘mlik xarajat soliqqa tortiladigan bazani kamaytiradi.
- Bu orqali foyda solig‘ingiz 986 201 so‘mga qisqaradi.
4. Umumiy Foyda:
- Rasmiy hujjatlar asosida amalga oshirilgan operatsiyada jami 411 526 so‘m sof moliyaviy foyda olinadi.

Xulosa:
Agar ushbu operatsiyani rasmiy hujjatlar asosida amalga oshirsangiz, soliq xarajatlari kamayadi va qo‘shimcha jarimalar xavfidan xalos bo‘lasiz. Yashirin operatsiyalar esa soliq organlari tekshiruvida 6 000 000 so‘mlik xarajat sifatida ko‘rilib, 20% moliyaviy jarima va 12% QQS hisoblangan holda 2 100 000 so‘mlik jarima to‘lash xavfini tug‘diradi.
Shunday ekan, avtomobillaringizni rasmiy ijaraga olish orqali nafaqat soliqlaringizni kamaytirasiz, balki kompaniyangiz moliyaviy ko‘rsatkichlarini ham yaxshilaysiz.

Hurmat bilan,
Ashurov Baxtiyor Axadovich
“ASHUROVS BUSINESS ACADEMY” asoschisi

Ko‘pgina tadbirkorlar foyda solig‘ini kamaytirish maqsadida buxgalterlariga savdo va foyda ko‘rsatkichlarini sun’iy ravishda pasaytirishni topshirishadi. Ya’ni, buxgalterga "foydani yarmi chiqadigan qilib ko'rsatilishi" haqida topshiriq beriladi. Ushbu yo‘l bilan soliqdan qochish osondek tuyulishi mumkin, lekin uzoq muddatda bu amaliyot jiddiy oqibatlarga olib kelishi aniq.
Misol sifatida, bir tadbirkor bir oy davomida 11 000 000 so‘mlik savdo amalga oshirdi va undan 1 000 000 so‘m foyda oldi. Foydaning 15%ini (150 000 so‘m) foyda solig‘i sifatida to‘lashi kerak.
Biroq, tadbirkor ushbu summani kamaytirib, atigi 75 000 so‘mlik soliq chiqadigan qilib ko‘rsatishni so‘raydi. Buxgalter foydani kamaytirish uchun amalda 10 000 000 so‘mlik tovarlarning qiymatini hisobotlarda noto'g'ri, ya’ni 10 500 000 so’m qilib aks ettirishga majbur bo‘ladi.
Bu nimaga olib keladi?
10 000 000 so’mlik tovarni 10 500 000 so’m qilib hisobotni yuboramiz. Vaqt o‘tishi bilan, 20 oy davomida bu orttirilib ko’rsatilgan 5% lik ortiqcha spisat qilingan tovar natijasida, ombor qoldiqlari sun’iy ravishda nolga tushadi, lekin sizda omborda 1 oylik savdo summasıga yaqin tovar turgan bo’ladi.
Agar soliq idorasi tekshirish o‘tkazsa va ombordagi tovar qoldiqlari hujjatlardagi ma’lumotlarga mos kelmasa, bu kompaniyaga katta jarimalar qo‘llanilishiga olib kelishi mumkin. Masalan, tekshiruvda aslida omborda 10 000 000 so‘mlik tovar turgani, lekin hujjatlarda ularning aks etmagani aniqlansa, soliq organlari 20% jarima solish huquqiga ega bo‘ladi va bundan tashqari qo‘shimcha soliqlar undirilishi mumkin.
Demak, foyda solig‘ini sun’iy ravishda kamaytirishga urinish kompaniyaning uzoq muddatli moliyaviy salomatligi va barqarorligiga tahdid soladi. Shu sababli, soliqlarni to‘g‘ri hisoblash va to‘lash kompaniyaning ishonchliligi va qonuniy faoliyati uchun juda muhimdir.
“Kasalni yashirsang isitmasi oshkor qiladi degani ham shu – foydangni yashirsang qoldiqlaring oshkor qiladi”

Ashurov Baxtiyor Axadovich

“ASHUROVS BUSINESS ACADEMY”asoschisi